Borsele tot de kern       DE FABELS OVER KERNENERGIE ONTKRACHT

Twee-en-twintig fabels
Hieronder volgen twee-en-twintig fabels over kernenergie, die de ronde doen in kranten, op internet en bij debatten, al dan niet in de politieke arena. Elk van deze fabels ontkrachten we in enkele zinnen op deze bladzijde.
Correcties van onjuistheden zijn welkom - we beseffen dat we niet alles weten.

"1. Er is draagvlak in Zeeland"
De uitspraak dat er draagvlak in Zeeland zou zijn, is nergens op gebaseerd.
Er is nooit een draagvlakonderzoek gedaan, behalve een beperkte poll door Omroep Zeeland in 2021. Daaruit blijkt dat er ca 25% voor- en 25% tegenstanders zijn. Het grote midden van 50% weet het niet.
Bovendien is bij dit onderzoek vooraf géén informatie gegeven over wat de gevolgen van nieuwe kerncentrales zijn op het landschap, de leefomgeving, de veiligheid en zelfs niet op de portemonnee.

"2. Zonder kerncentrales komen we stroom tekort"
Ja, we moeten investeren in opslag en centrales voor als zon en wind er niet zijn.
Alle studies die het Rijk (in opdracht van minister Wiebes) heeft uitgevoerd, tonen aan dat een 100% duurzame energievoorziening in 2050 mogelijk is met alleen hernieuwbare bronnen. Dus zonder fossiel en zonder kern. En zonder stroomuitval.
Niet verwonderlijk: de kerncentrales leveren hooguit 10% van de energie.

"3. Kernenergie is goedkoper dan zon en wind"
Ooit was kernenergie relatief goedkoop.
De afgelopen jaren heeft de kerncentrale Borssele voor honderden miljoenen aan verlies gemaakt. Dat is ten kosten gekomen van de inwoners van Zeeland. (in het uitzonderlijke oorlogsjaar 2022 maakte de centrale wel winst).
Volgens de advisuers van provincie en Rijk is kernenergie alleen "rendabel” als het Rijk voor tientallen miljarden garant staat: voor de leningen en voor een minimale verkoopprijs van de stroom.

"4. Kerncentrales gaan goed samen met zon of wind"
Als kerncentrales zon en wind voor laten gaan, maken ze maar 50% van de draaiuren. De stroom wordt dan ongeveer tweemaal zo duur. Bovendien komt de veiligheid in het geding: de reactorkern moet telkens op- en afgeregeld worden.
Dat gaat dus niet gebeuren. Kernstroom zal altijd voorrang op zon en wind willen hebben, ook al betekent dat onder de kostprijs verkopen.

"5. Kerncentrales dragen bij aan de stabiliteit"
De Nederlandse energiebedrijven vangen de grilligheid van de vraag al 100 jaar perfect op, bijvoorbeeld met een flexibele gascentrale zoals de Sloecentrale of ELSTA bij DOW.
Nu het aanbod grilliger wordt, wordt het systeem nog flexibeler. Bijvoorbeeld gaan we de auto opladen als de zon schijnt. Daar passen grote logge kerncentrales niet bij. Ze vergroten voor hun concurrenten de opgave om flexibel te zijn .

"6. We moeten op alle technieken inzetten: zon, wind èn kernenergie"
Klinkt leuk, maar de politiek maakt nu geen keuze.
Neem energiebesparing: jarenlang stiefkindje van het beleid. Volgens Jetten heeft Nederland in 2022 25% energie bespaard, maar niet door zijn beleid!
En waterstof: het is kansrijk en belangrijk. Maar het rijk wel het voortouw voor kerncentrales en niet voor waterstof!

"7. De zware industrie kan niet zonder atoomstroom."
De zware industrie zet op dit moment in op elektriciteit om (deels) te verduurzamen.
Het zal de industrie een zorg zijn waar die stroom vandaan komt, als het maar goedkoop is. De goedkoopste stroom op de markt is straks die van zon en wind.

"8. Met kerncentrales zijn we niet meer afhankelijk van buitenland"
Het uranium voor kerncentrales wordt gewonnen in landen als Gambia, Australië en vooral Kazachstan.
Uit deze oud Sovjet-republiek haalt EPZ de uranium. Vervolgens speelt een Russisch bedrijf een rol in de bewerking om van uranium geschikte brandstof te maken.
Met energie uit de Nederlandse zon, wind en getijden kunnen we echt onafhankelijk worden.

"9. Koeltorens zijn niet nodig, in Saoedi-Arabië koelen ze ook in zee"
De huidige kerncentrale heeft een vermogen van 485 MW; met geplande centrales erbij wordt dat 3.700 MW, ruim zevenmaal zoveel.
Dus zal ook zevenmaal zoveel warmte weggekoeld moeten worden. Kan het natuurgebied Westerschelde dat aan? Hoogstwaarschijnlijk niet.
Daarom kan de warmte alleen met koeltorens afgevoerd worden. Evengroot als in Doel, 180 m hoog.

"10. Met een warmtenet kunnen we koeltorens voorkomen"
Dit is pas ècht onzin.
Eerst het simpele feit dat ’s zomers de afname in een warmtenet tot een minimum terugloopt en dus géén koeling meer levert. Dan het gigantische volume restwarmte: voldoende voor één à twee miljoen huishoudens. In heel Zeeland staan maar 170.000 huizen. Bovendien kost een warmtenet ca € 20.000 per woning.

"11. We gebruiken de stroom lokaal, dan hebben we geen nieuwe hoogspanningslijnen nodig"
Een kerncentrale heeft altijd noodstroom nodig, die via twee onafhankelijke hoogspanningslijnen van het hoofdnet aangevoerd moet kunnen worden. Dit is een internationale veiligheidsvereiste (IAEA te Wenen).
Ook als de stroom lokaal verbruikt wordt, moeten deze lijnen er zijn. En het maakt dus niet uit waar de stroom daadwerkelijk gebruikt wordt.

"12. Heel handig dat COVRA om de hoek zit"
De uitgewerkte splijtstofstaven van de centrale in Borssele worden in Frankrijk (La Hague) opgewerkt en daarna komt het afval terug om bij COVRA opgeslagen te worden.
Dat is dus een transport van ca 1.500 kilometer in plaats van 1.500 meter.

"13. De kerncentrale is veilig"
Dat vonden we in 1973 ook, maar toch bleken telkens extra veiligheidsmaatregelen nodig.
De nieuwe kerncentrales zijn van de “generatie 3+”: een ontwerp van 1995 met extra voorzieningen sinds de ramp in Fukushima. De centrales zijn veilig, maar niet zo veilig dat er geen jodiumpillen en noodplannen meer nodig zijn. Ook toont de behoefte de Zeeuwen te compenseren aan dat er zwaar negatieve effecten aan de centrales verbonden zijn.
Centrales van de vierde generatie zullen in het ontwerp principieel veiliger zijn door de wijze waarop in een noodsituatie met de splijtstof wordt omgegaan. Maar daar kan Nederland niet op wachten omdat deze innovatieve weg te veel onzekerheden kent, lees nog duurder uit kan pakken.

"14. De kerncentrale wordt goed gemanaged en is dus veilig"
Een goed management van een gevaarlijke fabriek is een eerste vereiste: zo worden onnodige risico’s voorkomen. Maar dat betekent niet dat de risico’s daarmee verdwenen zijn. Bij elke kerncentrale vinden incidenten plaats, die de veiligheid negatief beïnvloeden. Een ongeval begint meestal met een onverwachte samenloop van kleinere incidenten.
Voorts is het streven van EPZ om bij de 25% veiligste centrales te horen. Voor een goedontwikkeld, rijk land als Nederland is dat een zeer bescheiden ambitie, waar we kennelijk nog niet eens aan voldoen. Kan die ambitie niet hoger: de top 5% ?!

"15. In Fukushima zijn geen doden gevallen"
Correct, er zijn geen directe stralingsdoden gevallen. Maar het is nog niet onbekend hoeveel mensen nog ontwikkelen die aan het ongeluk te verbinden is.
Bovendien is door het ongeval (niet door de tsunami) een zeer grootschalige evacuatie uitgevoerd met tal van effecten: doden door de chaotische evacuatie (o.a. van ziekenhuizen), wegvallen van zorg, zelfmoorden, stress-gerelateerde ziekten. Als je deze doden als gevolg van de ramp over het hoofd ziet, is dat bewust struisvogelgedrag.

"16. Bij een ongeval in de kerncentrale is er tijd om maatregelen te nemen"
De eigenschap van ongevallen is dat deze een onvoorspelbaar verloop kennen; anders hadden we deze wel kunnen voorkomen.
Het is dus wensdenken dat een ongeval zich zal ontwikkelen als eerdere ongevallen. Ter illustratie: enkele dagen na de tsunami waren de Japanse ingenieurs ervan overtuigd dat de reactoren in Fukushima stabiel waren. De ontploffing daarna kwam onverwacht.

"17. De noodplannen van de overheid zijn op orde"
De noodplannen gaan ervan uit dat er ruim de tijd is om maatregelen te treffen. Dat is een gevaarlijk uitgangspunt.
De noodplannen zijn onbekend bij de bevolking. Daardoor is het onzeker of de plannen tijdig kunnen worden uitgevoerd: komen de instructies van de overheid op tijd op de juiste plaatsen, en ontstaat er geen onrust en paniek door onjuiste berichten op social media?
Tot slot voorzien de noodplannen niet in een snelle evacuatie van de eilanden Zuid-Beveland, Walcheren en Noord-Beveland. Zitten de Zeeuwen dan als ratten in de val?

"18. Kerncentrales leveren werkgelegenheid"
Correct, ongeveer 700 fte. De vraag is of dat extra werkgelegenheid is. Op de plaats van de kerncentrales, inclusief veiligheidsafstand, kunnen geen andere fabrieken gebouwd worden, zoals waterstoffabrieken. Dat is dus een verlies aan werkgelegenheid.
Ook is het aandeel van de nieuwe centrales is in de totale werkgelegenheid gering: in de Zeeuwse havens werken 17.000 mensen en de vraag naar personeel is groter dan het aanbod.

"19. Zeeland profiteert van de impuls tijdens de bouw"
Voor 10 à 15 jaar komen minstens 3.000 mensen aan de centrales bouwen. Dat zijn expats en arbeidsmigranten; een zeer kleine aantal Zeeuwen zal daaraan meewerken. De indirecte werkgelegenheid zal voor Zeeuwen groter zijn, maar deze is niet structureel: na 10 à 15 jaar zal deze weer wegvallen.
Er zijn betere werkgelegenheidsprojecten...

"20. Er komt een Nucleair Kennis Cluster naar Zeeland"
De huidige kenniscentra op nucleair gebied zitten diepgeworteld in o.a. Petten, Delft en Amsterdam. Er is momenteel geen enkele aanleiding de verschillende onderdelen van het cluster te verhuizen.
Verhuizen van de kenniscentra maakt deze los van de universitaire structuur in Delft en Amsterdam. Deze is belangrijker dan het delen van kennis op de verschillende deelgebieden: onderzoek naar medische toepassingen, onderzoek naar nieuwe reactoren en onderzoek naar de materie. Deze onderzoeken staan ver weg van het veilig opereren (zonder te experimenteren!) van een centrale; kerncentrales in Borssele vervullen maar een kleine rol in het kenniscluster.

"21. Borssele is geen doelwit voor terrorisme of oorlog"
De kwetsbaarheid van kerncentrales in een oorlogssituatie wordt aangetoond in de Oekraïne. De aantrekkelijkheid van kerncentrales voor terroristen is aangetoond in Doel.
Een verdere concentratie van kerncentrales en opslag van radioactief afval zal aantrekkingskracht van Borssele voor terroristen en bommen vergroten.
De maatregelen om met deze risico’s om te gaan, zullen leiden tot een verdere afgrendeling van de gebieden rondom de centrales en COVRA.

"22. Snellere democratische besluitvorming vooraf aan de bouw kan"
Besluiten met een grote impact op de maatschappij, kunnen in een democratie niet genomen worden met een minimale meerderheid. Dit is één van de beginselen van de rechtsstaat. Er zal met meer zorgvuldigheid naar oplossingen moeten worden gezocht. Het advies “Splijtstof?” van het RLi doelt hier ook op. Hoewel iedereen zegt dit advies ter harte te willen nemen, blijkt dit (nog) niet uit het gedrag van de huidige bestuurders.
Dit geldt ook voor de pleidooien dat de bouwtijd veel korter kan als de overheid de vergunningverlening er met noodwetgeving doordrukt en zich daarna er niet meer mee bemoeit. Ook een dergelijk verhaal toont aan dat we voor de kerncentrales maar alle democratische principes aan de kant moeten zetten.